Năm 2016, nền điện ảnh thế giới có lẽ đã chao đảo trước một tác phẩm đến từ xứ sở hoa anh đào. Trước đây, duy nhất chỉ từng có Spirited Away – một tác phẩm tới từ Ghibli – là một bộ phim hoạt hình từ Nhật Bản đã từng bước lên vị trí cao quý nhất đối với một tác phẩm hoạt hình là tượng vàng Oscar. 13 năm sau đấy, một lần nữa ta mới bắt gặp một bộ phim có thể gây nên sự chấn động lớn như cách Spirited Away đã từng làm, đó chính là Kimi No Na Wa (Your Name, dịch: Tên Cậu Là Gì?).
Dù không thể chen chân vào top 5 đề cử cuối cùng của viện Hàn Lâm, nhưng vị trí độc tôn trong bảng xếp hạng Myanimelist trong suốt 2 năm trời – một bảng xếp hạng dành riêng cho anime như IMDB – đã khẳng định được sức nóng và tình cảm của người xem dành cho bộ phim là như thế nào.
Tuy nhiên, khi âm nhạc và hình ảnh không còn quá hào nhoáng như lúc chúng ta thưởng thức ở ngoài rạp chiếu phim cách đây 4 năm về trước, cũng là lúc phép màu dưới bàn tay phù thủy của những nỗi buồn Shinkai Makoto biến mất. Kimi no Na Wa thực sự đã cho người đọc thấy được một câu chuyện nghèo nàn và thiếu chiều sâu đến nhường nào.
Một vài thông tin trước khi đi vào phân tích:
- Thể Loại: Tình Cảm, Lãng Mạn, Siêu Nhiên, Drama, Đời Thường
- Nội Dung: Mitsuha là một cô bé học sinh cấp 3 sống tại một vùng nông thôn nằm rúc sâu trong núi. Mitsuha là một cô bé trung thực, nhưng cô không hề thích truyền thống thờ đạo Shinto của gia đình mình, cũng như việc bố cô đang tham gia một chiến dịch tranh cử. Cô than rằng mình sống ở một thị trấn nông thôn chật hẹp, ao ước phong cách sống diệu kỳ của Tokyo. Taki là một cậu học sinh cấp 3 sống tại trung tâm Tokyo. Cậu dành thời gian với bạn bè, làm bán thời gian tại một nhà hàng Ý, và có hứng thú với kiến trúc với mỹ thuật. Vào một ngày, Mitsuha nằm mơ thấy một cậu trai trẻ. Taki cũng nằm mơ thấy một người con gái sống tại một thị trấn hẻo lánh giữa những dãy núi mà cậu chưa đặt chân tới. Bí mật về những trải nghiệm cá nhân trong giấc mơ của họ là gì?
- Studios: CoMix Wave Films
- Ratings tham khảo MAL: 8.99
Đập vào mắt chúng ta đầu tiên chắc chắn là những khung cảnh đầy huyền diệu và lung linh tới từ art của Kimi no Na Wa. Từ bầu trời đêm thơ mộng vô vàn vì sao, tới cuộc sống nhộn nhịp của chốn thành thị, rồi tới vùng quê yên bình thanh thản của xứ sở hoa anh đào.
Nói không ngoa, bạn có thể screenshot bất kỳ khung cảnh nào trên phim và chúng đều có thể trở thành một wallpaper đẹp từng chi tiết và cực kỳ tỉ mỉ. Âm nhạc của phim cũng rất bắt tai, khởi đầu là OP Zen Zen Zense đầy sôi động và giàu sức sống, rồi trong suốt bộ phim là những Sparkle hay Kataware Doki nhẹ nhàng và trữ tình.
“Chỉ cần lướt qua nhau, chúng ta sẽ nhận ra người còn lại.”
Có một người đã từng nói với tôi rằng, số mệnh là một điều gì đó thật kì diệu được an bài trong cuộc đời của mỗi con người, có đôi khi ở đúng nơi, đúng thời điểm, chúng ta sẽ gặp được những điều bất ngờ khiến cho chúng ta tin rằng mọi thứ trên đời này xảy ra đều là do “số phận đã an bài”.
Tình yêu vượt lên trên không gian và thời gian – đó là những màn ảo thuật mà Shinkai đã đem đến cho người đọc trong đại đa phần các tác phẩm của ông. Nó có thể nhẹ nhàng và đượm buồn với một mối tình từ khi còn là đứa trẻ ngây thơ tới lúc trưởng thành trong 5cm/s, hoặc sâu nặng và đậm chất trữ tình giữa hai con người xa lạ trong Khu vườn ngôn từ, và tại đây, là sợi chỉ đỏ định mệnh kết nối giữa Mitsuha và Taki.
Khởi đầu tác phẩm, Shinkai đã vẽ nên một ham muốn thực sự của những con người trẻ tuổi – ham muốn thoát ly. Mitsuha chán ngán sự soi mói của những người xung quanh, tính chất khuôn khổ của một vu nữ mà cô phải thực hiện, và dẫn tới ham muốn được tự do cho chính mình. Còn Taki, điều này lại không được tác giả cho ta thấy được tính hợp lý của nó.
Cơ bản, cậu ta đơn thuần chỉ là mơ về một trải nghiệm bình yên nơi vùng quê Nhật Bản tránh xa chốn đô thị ồn ào, chứ không hề có một thứ như là khát vọng như cách xây dựng tâm lý trong Mitsuha.
Vậy thì Shinkai đã cho hai người họ đạt được mong ước bằng cách nào? Một giấc mơ hoán đổi thân xác. Nó không quá mới lạ với những ai hay đọc các tác phẩm của Nhật Bản để làm tăng sức sống động trong trái tim của các nhân vật, có thể kể đến Kokoro Connect hay đặc biệt nhất là Yamada-kun và 7 phù thủy.
Cách Shinkai Makoto truyền tải câu chuyện này có lẽ cũng có sự chân thực không hề kém cạnh. Khởi đầu bộ phim là hai cuộc sống mới đầy rắc rối nhưng lại đầy mới mẻ đối với hai nhân vật chính, đó lại chính là một cuộc sống thỏa mãn ham muốn của chính họ. Để thực sự cảm nhận, cá nhân tôi cho rằng đây là phần hay nhất của Kimi no Na Wa, cho đến khi tác giả sử dụng đến plot twist.
Phải, plot twist. Người ta vẫn hay đánh giá plot twist như một con dao hai lưỡi, nếu thành công thì nó sẽ để lại ấn tượng rất lớn trong lòng người đọc, còn nếu thất bại thì sẽ cực kỳ đáng quên và hạ thấp đi giá trị của tác phẩm.
Trong Kimi no Na Wa, để nói nó thất bại thì cũng không đúng, mà thành công thì cũng không hẳn. Bằng việc sử dụng yếu tố du hành thời gian, thật sự Shinkai đã cho người đọc cảm giác lo lắng và tò mò, vì họ không thể biết chuyện gì đã xảy ra khi Taki không thể liên lạc được với Mitsuha được nữa. Đây là nút thắt đầu tiên của tác phẩm. Vậy tác giả đã gỡ nút thắt này như nào?
Bằng việc sử dụng lối kể chuyện “Hành trình của nhân vật”, người đọc đã hiểu được phần nào những điều đã xảy ra với ngôi làng tại Itomori, và cũng không khỏi băn khoăn với những gì đã được kể ở đầu cuốn truyện, rằng Mitsuha thực sự là gì. Chỉ khi tác giả tiết lộ hai người họ đã hoán đổi thân xác tại hai khoảng thời gian khác nhau, ta mới thực sự hiểu được cách xây dựng plot của tác phẩm. Và lúc này ta mới suy nghĩ liệu có cách nào để cứu được cả ngôi làng được không.
Đi kèm với cốt truyện, Shinkai đã lông ghép yếu tố nhân sinh rất nặng trong giá trị văn hóa truyền thống của Nhật Bản. Đặc biệt, triết lý nhân sinh của người Nhật được thể hiện thông qua khái niệm Musubi. “Musubi có ý nghĩa rất sâu sắc. Kết nối những sợi chỉ lại với nhau là Musubi. Liên kết mọi người lại là Musubi. Dòng chảy của thời gian là Musubi.
Tất cả đều là sức mạnh của thần linh. Những sợi dây bện mà chúng ta làm là nghệ thuật của thần linh và đại diện cho dòng chảy thời gian. Chúng hội tụ và thành hình. Chúng xoắn, rối loạn, đôi khi nới lỏng, đứt gãy rồi lại liên kết với nhau. Nút thắt Musubi. Đó là thời gian”, như lời của bà Mitsuha chia sẻ.
Thế nhưng, tại sao tôi lại nói nó quá bình thường? Điều đầu tiên nằm ở đoạn kết chính tác phẩm. Kết thúc cuốn truyện nó quá happy ending, khác xa với cách làm từ trước đến nay của chính Shinkai Makoto. Được mệnh danh “Phù thủy của những nỗi buồn” nhưng Kimi no Na Wa lại không hề buồn chút nào. Liệu bạn còn nhớ cảnh Takaki và Akari đứng 2 bên đường ray trong 5cm/s nó đượm buồn đến mức nào chứ? Không lẽ ma thuật của ông đã thực sự không còn nữa?
Vấn đề tiếp theo là sự đơn giản đến mức độ nghèo nàn trong cốt truyện.
Để tóm tắt lại: Hai người hoán đổi thân xác, một ngày không còn sự hoán đổi nữa, nhận ra một người ở trong quá khứ, người ở hiện tại cố gắng cảnh báo cho người ở quá khứ tránh được thảm họa, hai người đến được với nhau. Nó quá đơn giản, và có lẽ Shinkai Makoto nên học thêm một lớp khoa học để giải thích về cách thời gian thực sự vận hành như nào. Nếu đã tránh được thảm họa thì dòng thời gian thay đổi, vậy không lẽ nghịch lý thời gian lại không xảy ra? Đúng rồi, đó chính là plot hole đó.
Thế nhưng vấn đề cuối cùng lại nghiêm trọng hơn rất nhiều. Nó nằm ở giá trị truyền tải của Kimi no Na Wa vẫn chỉ đến vậy chính vấn đề trong cốt truyện đã nói ở trên. Ngoại trừ triết lý nhân sinh của người Nhật, thì nó còn điều gì? Tình yêu xuyên không – thời gian?
Nếu chỉ đến thế thì thực sự Kimi no Na Wa không còn điều gì quá nổi bật nếu đem so với các tác phẩm khác, và chính những điều này khiến nó sẽ không bao giờ đạt được tới mức độ hoàn hảo. Và nói đâu xa, cùng năm ấy chúng ta có một Koe no Katachi đầy triết lý và nhân văn hơn rất nhiều mà nhiều fan đã lấy ra để so sánh sự thành công của cả 2 bộ anime.
Vậy để tổng kết lại, có lẽ Kimi no Na Wa chỉ dừng lại ở mức độ giải trí đơn thuần khi nó thiếu đi chiều sâu và giá trị truyền tải nhất định ở trong cốt truyện. Phim hay vì có âm thanh và hình ảnh đẹp như tranh vẽ gồng gánh, nhưng nó không thể nào phủ lấp được những thứ mà tôi mong đợi nhiều hơn ở trong Shinkai Makoto, bởi chính ông từng khẳng định, ông ghét cay ghét đắng tác phẩm này vì nó thiếu sự đầu tư cụ thể. Với cá nhân tôi, có lẽ hai từ overrated và overhyped là hai từ phù hợp nhất khi nói về Kimi no Na Wa.
