Vào năm 2005, hãng phim Warner Bros đã cho ra mắt Batman Begins, bộ phim về Batman trên màn ảnh rộng đầu tiên sau hai quả bom xịt to lớn là Batman Forever (1995) và Batman &Robin (1997). Ngay từ khi phát triển kịch bản, đạo diễn Christopher Nolan đã xác định rõ điều ông muốn làm, đó là một tông phim đen tối hơn và thực tế hơn so với những tiền bản Batman trước đây. Có thể nói rằng ông đã khá thành công khi Batman Begins nhận được những ý kiến tích cực cả từ giới phê bình và người xem, nhưng nó mới chỉ là bước đệm. 3 năm sau Batman Begins, phần 2 của nó là The Dark Knight ra đời và thu về thành công hơn gấp nhiều lần phần 1. Với doanh thu lên đến hơn tỷ đô, những lời tán dương không ngớt từ giới phê bình và khán giả đại chúng, nhận đề cử tại lễ trao giải Oscar,…. Cho đến tận bây giờ, nó vẫn được coi là phim siêu anh hùng hay nhất từng được làm ra và là phim hay nhất của Christopher Nolan. Lý do thì nhiều, nhưng mình sẽ tập trung phân tích và nói về một điểm sáng của phim, đó là chiều sâu, thể hiện rõ ràng nhất ở kết thúc của The Dark Knight.
Nhưng trước khi bàn về cái kết, thì ta không thể bỏ qua được những sự kiện đã xảy ra xuyên suốt The Dark Knight được. Phản diện chính của phim lần này là gã hề tội phạm với vết sẹo nụ cười trên mặt Joker, kẻ được giới thiệu qua tấm danh thiếp hắn để lại trong kết thúc của Batman Begins. Joker liên tục gây ra những tội ác có quy mô to lớn, từ cướp nhà băng, khủng bố, giết hại các nhân vật cấp cao tại thành phố Gotham,… Hắn làm vậy không phải vì tiền, không phải vì danh tiếng tội phạm hay gì hết. Joker gây tội ác để đem đến sự hỗn loạn và sợ hãi cho người dân trong thành phố Gotham, hắn muốn chứng tỏ rằng về bản chất ai cũng điên loạn và có mặt tối, như hắn mà thôi. Và hắn đã chiến thắng. Chính Batman còn đã phải phá đi quy tắc chính nghĩa của mình, vi phạm luật pháp và đột nhập vào di động của cư dân cả Gotham để bắt hắn. Nhưng quan trọng hơn cả là Harvey Dent.
Harvey Dent là một công tố viên mới của Gotham, sở hữu vẻ ngoài đẹp trai và khát khao công lý to lớn, hàng loạt những tội phạm của thành phố đã phải ngồi đằng sau song sắt ăn cơm tù vì anh. Anh giống như một Kị sĩ trắng vậy, bộ mặt mới cho công lý của thành phố. Tuy nhiên sau cái chết của người yêu anh, Rachel thì Harvey đã hoàn toàn sụp đổ. Vác trên mình khuôn mặt bị cháy đi một nửa sau vụ bắt cóc của Joker và trái tim đầy hận thù căm phẫn, Harvey đã gây ra hàng loạt vụ giết người để báo thù cho Rachel, báo thù những kẻ làm anh mất tất cả. Harvey đã chính thức từ một công tố viên đầy khát khao công lý trở thành một con quỷ điên loạn, anh đã trở thành Hai mặt, hay Two-Face.
Để ngăn chặn những tội ác của Two-Face ở kết thúc của The Dark Knight, Batman không còn sự lựa chọn nào khác ngoài giết anh. Harvey Dent lúc này đã chết, cùng với tiếng tăm của anh như Jim Gordon đã nói. Mọi đấu tranh của anh ngày xưa để làm cho thành phố trong sạch hơn đã hoàn toàn sụp đổ bởi ảnh hưởng của Joker, hắn đã thắng khi có thể chứng minh rằng Kị sĩ trắng đại diện cho công lý của Gotham cũng có thể sa ngã, tha hoá đi mà phạm tội. Niềm tin và hy vọng của người dân thành phố vào công lý liệu có còn sau chuyện này? Khi mọi thứ chỉ vừa khởi sắc lên, vậy mà người anh hùng bảo vệ công lý họ tin tưởng lại trở thành tên sát nhân điên loạn. Dĩ nhiên là không, Batman và Gordon đều biết vậy, người dân sẽ mất đi hy vọng. Trật tự sẽ mất đi và hỗn loạn sẽ lại leo thang.
Tuy nhiên, Joker không được thắng, Batman không cho phép điều đó xảy ra. Che dấu tội lỗi của Harvey Dent với công chúng ư? Nghe thì hay nhưng không thể, vì anh đã giết đến 5 người mà 2 trong số đó còn là cảnh sát nữa. Vì thế nên Batman đã quyết định hy sinh vì thành phố, bằng cách nói dối, nhận hết tội lỗi của Harvey Dent về phía mình và nhận luôn trách nghiệm đằng sau cái chết của anh.
Nói dối là một thứ bị căm ghét hơn cả, người ta yêu sự thật bao nhiêu thì lại ghét lời nói dối bấy nhiêu. Tuy nhiên chẳng phải từ khi còn nhỏ chúng ta thường hay được nghe bố mẹ nói những lời tươi đẹp để che giấu đi sự thực tàn khốc về một thế giới đầy khó khăn và mặt tối ư? Đó không phải nói dối thì là gì chứ? Đôi khi, chúng ta cần có lời nói dối để có thể có niềm tin vào một cái gì đó tươi sáng hơn, để có thể có dũng khí và sức mạnh, niềm hy vọng trong cuộc đời. Đôi khi, nói dối là cần thiết, như Batman trong cái kết của The Dark Knight lúc này.
Batman biết mình có thể phạm tội, vì anh không phải người anh hùng như Harvey Dent. Harvey là người Kị sĩ trắng, là bộ mặt đại diện cho công lý của Gotham còn Batman thì không. Batman là Kị sĩ bóng đêm ẩn trong bóng tối, anh không thể đối mặt trực tiếp với tội ác như Harvey làm trên toà án. Anh là người anh hùng Gotham xứng đáng, nhưng không phải người Gotham cần lúc này. Nên Batman nói dối, chấp nhận hy sinh vì thành phố, anh chấp nhận hy sinh hình ảnh của mình, sự vô tội và danh dự của mình để người dân Gotham giữ mãi niềm tin vào công lý cao đẹp của Harvey Dent trước đây. Họ xứng đáng được như vậy, được giữ niềm tin vào công lý như câu thoại của Batman nói.
“Sometimes the truth isn’t good enough. Sometimes people deserve more. Sometimes people deserve to have their faith rewarded.”
(Đôi khi sự thật không đủ tốt. Đôi khi mọi người xứng đáng hơn. Đôi khi mọi người xứng đáng được thưởng vì lòng tin của mình.)
Có thể có người nói lời nói dối của Batman sai, nhưng theo mình nó lại là cần thiết, là một sự hy sinh không thể to lớn hơn đến từ Kị sĩ bóng đêm. Phải có tình yêu và niềm tin to lớn lắm vào Gotham, phải có một trái tim vị tha và giàu đức hy sinh, cao đẹp lắm mới chấp nhận làm được việc như vậy.
Nhưng đó không phải lời nói dối duy nhất, vẫn còn một lời nói dối nữa trong The Dark Knight, lời nói dối từ vị quản gia Alfred đến Bruce Wayne, người nấp đằng sau chiếc mặt nạ dơi Batman. Tạm quay ngược thời gian trước kết phim. Alfred biết tinh thần của Bruce cực kì tệ sau khi thất bại trước Joker và không thể cứu được người anh yêu là Rachel. Nhưng ông quan ngại hơn cả là anh sẽ suy sụp hoàn toàn khi đọc được lá thư Rachel gửi khi cô còn sống.
“Dear Bruce. I need to be honest and clear. I’m going to marry Harvey Dent. I love him, and I want to spend the rest of my life with him. When I told you that if Gotham no longer needed Batman we could be together, I meant it. But now I’m sure the day won’t come when the people no longer need Batman. I hope it does; and if it does I will be there, but as your friend. I’m sorry to let you down. If you lose your faith in me, please keep your faith in people. Love, now and always, Rachel.”
(Gửi Bruce. Em cần thành thật và rõ ràng. Em sẽ cưới Harvey Dent. Em yêu anh ấy, và em muốn dành thời gian còn lại trong cuộc đời bên anh ấy. Khi em nói với anh rằng nếu Gotham không cần Batman nữa chúng ta có thể ở bên nhau, em đã thật lòng. Nhưng bây giờ em chắc chắn ngày đó sẽ không đến khi người dân không cần Batman. Em hy vọng sẽ đến, nhưng khi đó em sẽ ở bên anh với tư cách một người bạn. Em xin lỗi đã làm anh thất vọng. Nếu anh mất đi niềm tin ở em thì làm ơn, hãy giữ niềm tin ở mọi người. Yêu anh, bây giờ và mãi mãi, Rachel.)
Rachel yêu Bruce Wayne, yêu Batman nhưng cô nhận ra mình không thể vì hạnh phúc bản thân mà quên đi Gotham, khi người dân nơi đây vẫn rất cần anh. Vì thế cô chấp nhận hy sinh tình yêu với Bruce, ở bên Harvey Dent để người anh hùng, người Kị sĩ bóng đêm có thể giữ niềm tin vào người dân Gotham, bảo vệ thành phố. Nhưng sau cái chết của Rachel, Alfred hiểu Bruce sẽ suy sụp, lý tưởng công lý của anh sẽ dễ dàng lung lay vì tình yêu với cô gái đã gửi lá thư. Nên để giữ vững lý tưởng đó, Alfred đã phải nói dối Bruce, đốt đi lá thư kia. Dù ông biết như vậy là đắc tội rất lớn với linh hồn đã khuất của Rachel.
Để ý hơn một chút, bạn sẽ khéo léo nhận ra một sự tinh tế trong 2 tình huống này. Sự liên kết giữa nó, giữa Bruce Wayne và Gotham, giữa Alfred và Batman. Chẳng phải Bruce Wayne cũng giống hệt Gotham sao? Được bảo vệ và gìn giữ động lực, cùng với niềm tin bằng lời nói dối.
Cuối cùng, cái gì trong thế giới cũng có hai mặt, con người, xã hội, chính bản thân thế giới hay thậm chí là cả lời nói dối. Lời nói dối không phải xấu hoàn toàn, đôi khi nó còn là là cần thiết để phục vụ mục đích cao cả hơn, như lời nói dối của Alfred với Bruce Wayne để giữ vững lý tưởng công lý trong anh, hay lời nói dối của Bruce để có thể giữ niềm tin vào công lý của Kị sĩ trắng Harvey Dent trong trái tim của người dân Gotham.
Nhưng ở lời nói dối của Batman còn sâu xa hơn, trong đó có cả sự hy sinh, hy sinh đi tất cả thậm chí là danh dự của bản thân. Chấp nhận trở thành kẻ thù của cả chính những sinh mạng mình bảo vệ và nhận tội lỗi thay cho một Harvey Dent nay đã tha hoá. Vì nếu không nói dối thì Joker sẽ thắng hoàn toàn, niềm tin của người dân vào công lý sẽ không còn mà thay vào đó là sự hỗn loạn, tội ác đúng như ý muốn của gã hề tội phạm. Quả thực là một sự hy sinh quá đỗi to lớn và cao đẹp đến từ vị trí của Kị sĩ bóng đêm.
