Năm giai đoạn của mô hình Kübler-Ross là mô tả nổi tiếng nhất về phản ứng tâm lý và cảm xúc mà nhiều người trải qua khi đối mặt với một căn bệnh nguy hiểm hoặc tình huống thay đổi cuộc sống.
Các giai đoạn không chỉ áp dụng cho cái chết mà bất kỳ sự kiện thay đổi cuộc đời nào mà sự mất mát được cảm nhận sâu sắc, chẳng hạn như ly hôn, mất việc làm hoặc mất nhà. Các giai đoạn DABDA là viết tắt của những điều sau:
- Denial – Phủ định
- Anger – Giận dữ
- Bargaining – Mặc cả (Thương lượng)
- Depression – Trầm cảm
- Acceptance – Chấp nhận
Quá trình đối phó
Không phải tất cả những người trải qua một sự kiện đe dọa tính mạng hoặc thay đổi cuộc sống đều cảm nhận được tất cả năm phản ứng cũng như không phải tất cả những người từng trải qua chúng sẽ làm như vậy theo thứ tự đã viết. Phản ứng đối với bệnh tật, cái chết và sự mất mát cũng độc nhất vô nhị giống như người trải qua chúng.
Điều quan trọng cần nhớ là một số người sẽ trải qua tất cả các giai đoạn, một số theo thứ tự và một số không, và những người khác có thể chỉ trải qua một vài giai đoạn hoặc thậm chí mắc kẹt trong một giai đoạn. Cũng rất thú vị khi lưu ý rằng cách một người đối phó với nghịch cảnh trong quá khứ sẽ ảnh hưởng đến cách đối diện với chẩn đoán bệnh giai đoạn cuối.
Ví dụ, một người phụ nữ luôn tránh nghịch cảnh và sử dụng sự từ chối để đương đầu với bi kịch trong quá khứ có thể thấy mình bị mắc kẹt trong giai đoạn từ chối đối phó trong một thời gian dài. Tương tự như vậy, một người đàn ông sử dụng sự tức giận để đối phó với những tình huống khó khăn có thể thấy mình không thể thoát ra khỏi giai đoạn giận dữ để đối phó.
Giai đoạn 1: Denial – Phủ định
Tất cả chúng ta đều muốn tin rằng không có điều gì tồi tệ có thể xảy ra với chúng ta. Trong tiềm thức, chúng ta thậm chí có thể tin rằng mình bất tử.
Khi một người được chẩn đoán mắc bệnh nan y, điều tự nhiên là họ sẽ bước vào giai đoạn phủ định và thu mình lại. Họ có thể không tin vào những gì bác sĩ đang nói với họ và tìm kiếm ý kiến thứ hai và thứ ba.
Họ có thể yêu cầu một loạt xét nghiệm mới, tin rằng kết quả của những xét nghiệm đầu tiên là sai. Một số người thậm chí có thể tự cô lập mình với bác sĩ của họ và từ chối tiếp tục điều trị y tế trong một thời gian.
Giai đoạn phủ định này thường diễn ra trong thời gian ngắn. Ngay sau đó, nhiều người bắt đầu chấp nhận chẩn đoán của họ là thực tế. Bệnh nhân thoát khỏi trạng thái cô lập mình và tiếp tục điều trị y tế.
Tuy nhiên, một số người sẽ sử dụng sự từ chối như một cơ chế đối phó với bệnh tật và thậm chí dẫn đến cái chết. Giai đoạn phủ định kéo dài không phải lúc nào cũng là một điều xấu; không phải lúc nào nó cũng làm tăng thêm sự đau khổ.
Đôi khi chúng ta lầm tưởng rằng con người cần phải tìm cách chấp nhận cái chết của mình thì mới có thể ra đi thanh thản. Những ai trong chúng ta từng chứng kiến mọi người duy trì sự phủ nhận cho đến cuối cùng đều biết điều này không phải lúc nào cũng đúng.
Giai đoạn 2: Anger – Giận dữ
Khi một người chấp nhận thực tế của chẩn đoán giai đoạn cuối, họ có thể bắt đầu hỏi, “Tại sao lại là tôi?” Việc nhận ra rằng tất cả những hy vọng, ước mơ và những kế hoạch được sắp xếp tốt của họ sẽ không thành hiện thực mang đến sự tức giận và thất vọng. Thật không may, sự tức giận này thường bộc lộ ra bên ngoài một cách ngẫu nhiên.
Bác sĩ và điều dưỡng bị la mắng trong bệnh viện; Các thành viên trong gia đình không được chào đón nhiệt tình và thường phải đối mặt với những cơn thịnh nộ ngẫu nhiên. Ngay cả những người lạ cũng không miễn nhiễm với những hành động mà cơn tức giận có thể mang lại.
Điều quan trọng là phải hiểu cơn giận dữ này đến từ đâu. Một người sắp chết có thể xem TV và thấy mọi người đang cười và nhảy múa — một lời nhắc nhở tàn nhẫn rằng anh ta không thể đi được nữa, chứ đừng nói đến khiêu vũ.
Trong cuốn sách “Về cái chết và sắp chết”, Kübler-Ross mô tả một cách sắc sảo về sự tức giận này: “Anh ta sẽ lớn tiếng, anh ta sẽ đưa ra yêu cầu, anh ta sẽ phàn nàn và yêu cầu được quan tâm, có lẽ là tiếng kêu lớn cuối cùng, ‘Tôi còn sống, đừng quên điều đó. Bạn có thể nghe thấy giọng nói của tôi. Tôi vẫn chưa chết! ‘”
Đối với hầu hết mọi người, giai đoạn đối phó này cũng diễn ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, một lần nữa, một số người sẽ tiếp tục tức giận kéo dài. Một số thậm chí sẽ chết vì tức giận.
Giai đoạn 3: Bargaining – Mặc cả (Thương lượng)
Khi sự phủ định và giận dữ không có kết quả như mong đợi, trong trường hợp này, một chẩn đoán sai lầm hoặc một phương pháp chữa bệnh thần kỳ sẽ được nhiều người kỳ vọng. Hầu hết chúng ta đã từng thử mặc cả vào một thời điểm nào đó trong đời.
Trẻ em ngay từ khi còn nhỏ đã học được rằng nổi giận với Mẹ khi mẹ nói “không” là không hiệu quả, nhưng có thể thử một cách tiếp cận khác. Giống như đứa trẻ có thời gian suy nghĩ lại về cơn giận của mình và bắt đầu quá trình thương lượng với cha mẹ, nhiều người mắc bệnh nan y cũng vậy.
Hầu hết những người bước vào giai đoạn thương lượng đều làm như vậy với Chúa của họ. Họ có thể đồng ý sống một cuộc sống tốt đẹp, giúp đỡ những người khó khăn, không bao giờ nói dối nữa, hoặc bất kỳ điều gì “tốt” nếu quyền lực cao hơn của họ sẽ chỉ chữa khỏi bệnh tật cho họ.
Những người khác có thể mặc cả với bác sĩ hoặc với chính căn bệnh. Họ có thể cố gắng thương lượng thêm thời gian để nói những câu như, “Giá mà tôi có thể sống đủ lâu để thấy con gái tôi kết hôn …” hoặc “Giá như tôi có thể đi xe máy thêm một lần nữa ..
Sự đáp lại ngụ ý là họ sẽ không yêu cầu thêm bất cứ điều gì nếu điều ước của họ được chấp thuận. Những người bước vào giai đoạn này nhanh chóng nhận ra rằng mặc cả không có tác dụng và chắc chắn sẽ chuyển sang giai đoạn trầm cảm.
Giai đoạn 4: Depression – Trầm cảm
Khi biết rõ căn bệnh nan y phải ở lại đây, nhiều người trầm cảm. Chẳng hạn như gánh nặng của các ca phẫu thuật, phương pháp điều trị và các triệu chứng thể chất của bệnh tật khiến một số người khó giữ được sự tức giận hoặc cố gắng nở một nụ cười khắc kỷ. Đến lúc này, trầm cảm có thể xâm nhập.
Kübler-Ross giải thích rằng thực sự có hai loại trầm cảm trong giai đoạn này. Chứng trầm cảm đầu tiên, mà cô gọi là “trầm cảm phản ứng”, xảy ra như một phản ứng với những mất mát hiện tại và quá khứ.
Ví dụ, một phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh ung thư cổ tử cung trước tiên có thể mất tử cung do phẫu thuật và mất tóc của cô ấy do hóa trị. Chồng cô ấy không có người giúp chăm sóc ba đứa con, trong khi cô ấy bị bệnh và phải gửi các con cho một người thân trong gia đình ở thành phố.
Vì việc điều trị ung thư quá tốn kém, người phụ nữ này và chồng của cô ấy không đủ khả năng thế chấp và cần phải bán nhà của họ. Người phụ nữ cảm thấy mất mát sâu sắc với mỗi sự kiện này và rơi vào trầm cảm.
Loại trầm cảm thứ hai được gọi là “trầm cảm chuẩn bị.” Đây là giai đoạn mà một người phải đối mặt với sự mất mát sắp xảy ra trong tương lai của tất cả mọi thứ và những người họ yêu thương. Hầu hết mọi người sẽ dành khoảng thời gian đau buồn này trong suy nghĩ tĩnh lặng khi họ chuẩn bị tinh thần cho sự mất mát hoàn toàn đó.
Giai đoạn cuối: Acceptance – Chấp nhận
Giai đoạn chấp nhận là nơi mà hầu hết mọi người muốn ở đó khi họ chết. Đó là một giai đoạn giải quyết hòa bình rằng cái chết sẽ xảy ra và yên lặng mong đợi sự xuất hiện của nó. Nếu một người may mắn đến được giai đoạn này, cái chết thường rất êm đềm.
Những người đạt được sự chấp nhận thường cho phép mình bày tỏ sự đau buồn, hối tiếc, tức giận và trầm cảm. Bằng cách đó, họ có thể xử lý cảm xúc của mình và chấp nhận một “thực tế mới”.
Họ có thể đã có thời gian để sửa đổi và nói lời tạm biệt với những người thân yêu. Người đó cũng đã có thời gian đau buồn vì mất đi rất nhiều người quan trọng và những điều có ý nghĩa rất lớn đối với họ.
Một số người được chẩn đoán bệnh muộn và không có thời gian để hoàn thành các giai đoạn quan trọng này có thể không bao giờ được chấp nhận thực sự. Những người khác không thể chuyển sang giai đoạn khác — ví dụ như người đàn ông vẫn giận dữ với thế giới cho đến khi chết — cũng có thể không bao giờ trải qua sự bình yên của sự chấp nhận.
Đối với những người may mắn được chấp nhận, giai đoạn cuối cùng trước khi chết thường được dành cho sự trầm ngâm tĩnh lặng khi họ quay vào trong để chuẩn bị cho sự ra đi cuối cùng của mình.
Nguồn: verywellhealth – Copy bài từ Hùng Nguyễn Đình (J2TEAM Community)
